Czy to już wypalenie zawodowe?

 - Temat wypalenia zawodowego jest często bagatelizowany. Być może wynika to z faktu, że tak łatwo jest go nadużyć. „Wypaliłem się”, powie i ktoś, kto nie wyrobił się z projektem w terminie, i ktoś, kto prywatnie ma gorszy okres w życiu. W wielu wypadkach objawy, które uznajemy za wypalenie zawodowe, wiążą się raczej z brakiem motywacji do pracy, który może mieć wiele przyczyn. Jednak za którymś razem te słowa mogą oznaczać poważny problem, z którym boryka się pracownik – zaznacza Anna Kulawiak, team leader Antal SSC/BPO.

- Brakuje wiarygodnego źródła wskazującego poziom występowania wypalenia zawodowego wśród pracowników firm w Polsce. Możemy odwoływać się jedynie do pojawiania się tego terminu w gabinecie lekarskim lub psychologicznym. Wynika z tych obserwacji, że jesteśmy bardziej świadomi ryzyka występowania zjawisk wypalenia zawodowego. Najlepszą profilaktyką – przy całej różnorodności metod zarządzania stresem – jest uważne podejście do samego siebie, w tym wczesne dokonanie bilansu życiowego i bardziej realistyczne angażowanie własnych sił – wyjaśnia mgr Katarzyna Stefańska z ENEL-MED.

Każdy moment jest dobry, aby złapać chwilę refleksji i zrewidować swoją karierę pod kątem osiągnieć i porażek, zajmowanego stanowiska, wykonywanych zadań, organizacji, w której jesteśmy, naszych relacji ze współpracownikami czy szefem i satysfakcji z pracy. Niektóre symptomy, które uważa się za element wypalenia, mogą oznaczać spadek motywacji, z którym zdecydowanie jest prościej sobie poradzić.

Aby przeprowadzić bilans życiowy pod kątem spadku motywacji i wypalenia zawodowego, warto odpowiedzieć sobie na poniższe pytania i zapoznać się z komentarzami ekspertki Antal oraz psycholog z ENEL-MED. Każda odpowiedź „tak” oznacza, że mierzysz się w pracy z negatywnymi czynnikami. Konsekwencją niektórych z nich może być wypalenie zawodowe.

1. Zadania, które realizujesz w pracy oraz styl, w jakim je wykonujesz.

Przez ostatni rok lub dłużej nie nauczyłeś się niczego nowego? W swojej pracy doszedłeś do momentu, w którym możesz wykonywać ją z zamkniętymi oczami, a słowo „wyzwanie” przestało dla Ciebie istnieć? Nie narzekasz wprawdzie na rutynę, ale liczba zadań lub oczekiwane rezultaty budzą w Tobie obawę? W jaki sposób zarządzasz czasem: czy większość zadań odwlekasz i zabierasz się do nich w ostatniej chwil? Te symptomy oznaczają brak motywacji.

A może masz wrażenie, że po prostu się nie nadajesz, a nawet jeśli spróbujesz, to niczego nie osiągniesz? Doskwiera Ci poczucie, że Twoja dotychczasowa kariera jest nic nie warta? Uczucia, które Ci towarzyszą w pracy, to permanentne przygnębienie, stres i przytłoczenie wymaganiami? Uważaj! To składowe wypalenia zawodowego.

Psycholog wyjaśnia, jak działa wypalenie:

Wraz ze wzrostem wymagań, które otaczający świat stawia przed nami, wzrasta również złożoność problemów i niemożność wywierania wpływu na niektóre procesy czy zdarzenia. Jesteśmy zmuszeni często do radzenia sobie z tym, czego nie możemy zmienić. Stale zapraszani jesteśmy do walki o pozycję na szczycie i permanentny wzrost osobistej wydajności. Takie warunki zewnętrzne, nakładając się na nasze wewnętrzne standardy, mogą u wielu osób – nawet tych najsilniejszych – skutkować wypaleniem zawodowym.

Rekruter radzi, co zrobić ze spadkiem motywacji:

Poczucie braku rozwoju jest pierwszym sygnałem ostrzegawczym, którego lepiej nie ignorować. Warto porozmawiać z szefem o Twoich celach zawodowych. Być może Twoją chęć do pracy będzie można wykorzystać przy innych zadaniach.

Kiedyś miałeś do wszystkiego ogromny zapał, a teraz patrzysz na zegarek i zastanawiasz, kiedy ten dzień się skończy? Zareaguj! Wprowadź zasady zarządzania czasem, spróbuj podejść do zadań w inny sposób niż dotychczas, a może uda Ci się usprawnić procesy, którymi się zajmujesz. W nowym miesiącu pracy postaraj się założyć cel terminowego oddania każdego zadania. Potraktuj to jak wyzwanie i przede wszystkim – zastanów się, co wpływa na spadek Twojej motywacji.

2. Relacja z przełożonym i emocje względem organizacji, w której pracujesz

Czujesz, że nie nadajecie z szefem na tych samych falach? Unikasz dzielenia się z nim/nią problemami natury zawodowej? Nie otrzymujesz regularnej informacji zwrotnej o swojej pracy? Nie identyfikujesz się ze strategią swojego zespołu? Czujesz, że między Tobą a wartościami, jakimi kieruje się zarząd są znaczne różnice etyczne lub moralne? To może wiązać się ze spadkiem motywacji.

Czujesz, że sytuacja, w której się znajdujesz jest toksyczna? Pojawiają się stresujące konflikty, a pod skórą czujesz narastającą urazę do przełożonego? Coraz łatwiej się irytujesz, a Twoje reakcje robią się impulsywne, co utrudnia Ci szeroko pojęte relacje społeczne? Obok gromadzących się negatywnych emocji, czujesz też nieznane wcześniej objawy somatyczne – bezsenność, ucisk w żołądku, jadłowstręt? Te elementy mogą mieć swoje podłoże w wypaleniu zawodowym.

Psycholog wyjaśnia, jak działa wypalenie:

Syndrom wypalenia zawodowego rozwija się w wyniku źle zrównoważonych wzajemnych oddziaływań między tym, czego otaczający świat wymaga od pracownika, a jego zdolnościami do znoszenia obciążeń, umiejętnościami zarządzania własną energią i dbaniem o regenerację sił. Wśród zawodów podwyższonego ryzyka wymieniane są te, w które wpisane jest dodatkowe obciążenie psychiczne związane z byciem w ścisłych relacjach z innym i wynikającym z tego narażeniem na konflikty i frustrację, czyli takich grup zawodowych jak lekarze, policjanci, pracownicy socjalni, terapeuci, ale również gospodynie domowe i matki. Jednakże w dzisiejszych czasach presja zmian, która wciąż się nasila w świecie zawodowym, dotyka niemal wszystkich zawodów, może wywołać w każdym człowieku uczucie przeciążenia pracą. Obecnie nie ma takiego zawodu, w którym ryzyko wypalenia nie istniałoby w tej czy innej formie.

Rekruter radzi, co zrobić ze spadkiem motywacji:

Podczas realizacji projektów rekrutacyjnych, konsultanci Antal zawsze poruszają kwestię relacji z przełożonymi oraz identyfikacji z obecnym pracodawcą. Jeżeli widzimy, że występują tu napięcia, staramy się pogłębić temat i zweryfikować, jakie jest jego podłoże. Czy chodzi o zwykłe ludzkie niedogadywanie się, czy może przyczyny są bardziej kompleksowe? Jeśli czujesz, że między Tobą a przełożonym narasta konflikt, spróbuj rozwiązać problem pokojowo. Dopytaj o powody zaistniałej sytuacji i postaraj się doprowadzić do kompromisu. Jeśli problem jest uporczywy i długotrwały, poszukaj wsparcia w wewnętrznych jednostkach HR. Jeżeli Ty i Twoja firma to dwa różne organizmy, być może nie warto porywać się z motyką na słońce. Rozważ alternatywną ścieżkę kariery. Najważniejszy jest Twój komfort oraz praca z ludźmi, którzy są dla Ciebie inspiracją do podejmowania kolejnych wyzwań na polu zawodowym.

Czy chcesz przejrzeć nowe oferty pracy?

3. Relacje z innymi w pracy i poza nią.

Unikasz wyjść po pracy ze współpracownikami, podając wciąż nowe wymówki: dentysta, imieniny cioci, ważne zebranie czy wizyta teściów? Męczą Cię rozmowy na tematy związane z pracą? Na spotkaniach z przyjaciółmi coraz częściej żalisz się na przełożonego i środowisko pracy? Coraz rzadziej masz się czym pochwalić odnośnie swojej pracy? Prawdopodobnie wiąże się to ze spadkiem motywacji.

Wcześniej dobrze odnajdywałeś się w towarzystwie współpracowników, a teraz nie możesz znieść ich obecności? Poczucie to przekłada się też na sytuacje pozapracowe – unikasz spotkań z przyjaciółmi? Nie umiesz cieszyć się czasem, który spędzasz z bliskimi? W relacjach z innymi zaczynasz zachowywać się agresywnie? Przestaje Cię interesować, co słychać u partnera/partnerki w pracy? Te elementy wiążą się z wypaleniem zawodowym.

Psycholog wyjaśnia, jak działa wypalenie:

Syndrom wypalenia zawodowego jest stanem, który krystalizuje się powoli, przez dłuższy czas i „cichaczem”. Pierwsze sygnały ostrzegawcze zwykle są przez pracowników niedostrzegane lub często interpretowane błędnie. Tak jak powolny jest przebieg stopniowego wypalania się, tak trudna jest również regeneracja po nim. Proces powrotu do zdrowia – jak to w psychologii bywa –  zależy od momentu, w którym pracownik zacznie przeciwdziałać i podejmie odpowiednie kroki w tym temacie. Różnego rodzaju źródła podają, w jakim momencie powinna być włączona pomoc profesjonalna. Najczęściej jest to etap, kiedy pracownik zaczyna odczuwać bezradność w kontaktach z innymi i zaczyna wycofywać się z nich. Biorąc jednak pod uwagę doświadczenia z pracy z osobami z syndromem wypalenie osobiście zachęcałabym do korzystania z profesjonalnej pomocy – a mam tu na myśli pomoc psychoterapeutyczną, ewentualnie coachingową, w pierwszych objawach – od momentu kiedy pracownik rozpozna u siebie pierwsze objawy lub nawet poczucie zniechęcenie, brak motywacji do pracy, którą wcześniej lubił.

Rekruter radzi, co zrobić ze spadkiem motywacji:

Zastanów się, co jest powodem takiej sytuacji? Być może problem tkwi w Twoim nastawieniu? Spróbuj się przełamać i poruszyć to ze współpracownikami, może się bowiem okazać, że nurtują Was te same problemy. Jeśli jednak to nie pomoże zastanów się nad zmianą. W pracy spędzamy większość naszego życia, warto więc czuć się w niej dobrze i czerpać korzyści z przyjaznej atmosfery. Dobrym pomysłem jest jednak zorientować się przed podjęciem decyzji, jaka kultura organizacyjna jest dla Ciebie odpowiednia. Lubisz rywalizację i lepiej czujesz się w sprzedażowej atmosferze? A może wolisz spokój i stabilność? Sprawdź, jakie wartości promuje potencjalny nowy pracodawca. Przeprowadź wywiad środowiskowy. Porozmawiaj szczerze z rekruterem i określ, jakie wartości motywują Cię do realizacji zadań.

4. Emocje w pracy oraz po wyjściu z niej.

Żyjesz od weekendu do weekendu? Coraz częściej bierzesz zwolnienia lekarskie, chociaż z Twoim zdrowiem nie ma problemów? Niepokój związany z pójściem do pracy odczuwasz już w niedzielę wieczorem? Coraz częściej wchodząc do biura czujesz zdenerwowanie? Odczuwasz spadek motywacji.

Zaczynają doskwierać Ci dolegliwości, których wcześniej nie miałeś? Czujesz chroniczne zmęczenie, ale jednocześnie pojawiają się zaburzenia snu? Częściej boli Cię głowa czy żołądek? Niepokój związany z pracą nie mija przez cały tydzień? Weekend wolisz spędzić w odosobnieniu, bo przestają cieszyć Cię spotkania towarzyskie lub dotychczasowe hobby? Mierzysz się z symptomami wypalenia zawodowego.

Psycholog wyjaśnia, jak działa wypalenie:

Amerykański psycholog Cary Cherniss opisując syndrom wypalenia zawodowego użył również jako jednego z objawów zjawiska „częstych nieobecności w pracy”. Sam ten fakt mówi o tym, że wypalenie zawodowe jest związane ze zwiększeniem się absencji w pracy. Oczywiście ilość nieobecności zależy od tego jak bardzo zaawansowane jest poczucie zmęczenia oraz jakie objawy fizyczne dotykają pracownika. Na początku rozwoju wypalenia zawodowego pracownik może uznać, że krótkie zwolnienie i – dzięki niemu - złapanie „oddechu”, wypoczynek pozwoli mu na powrót do pracy ze wzmożonymi siłami. Później nieobecność w pracy potrzebna jest, by, np. bronić obrazu własnej osoby jako skutecznej, ale chwilowo niedysponowanej i dlatego nieradzącej sobie z objawami. W ostatniej fazie rozwoju syndromu zwolnienie lekarskie staje się koniecznością, ponieważ pracownik cierpi na m.in. chroniczne zmęczenie, zaburzenia snu, napięcia i kurcze mięśni, zwiększoną podatność na przeziębienia i infekcje wirusowe.

Rekruter radzi, co zrobić ze spadkiem motywacji:

Każdy potrzebuje przerwy i odpoczynku. W weekend najłatwiej zrobić coś przyjemnego dla siebie, pozwolić sobie na relaks czy aktywne spędzenie czasu z bliskimi. Jednak jeśli miłe rzeczy spotykają Cię tylko i wyłącznie w weekendy, a praca kojarzy Ci się z przykrym obowiązkiem – wszystko wskazuje na to, że Twoja motywacja jest mocno zagrożona. Pomyśl nad swoim własnym systemem nagród, niepowiązanym z regulaminową premią czy bonusem. Umów się ze sobą, że jeżeli oddasz terminowo projekt, przyznasz sobie nagrodę. Czy będzie to coś materialnego, czy może dzień zasłużonego lenistwa – to zależy już tylko od Ciebie. Odczaruj też znienawidzony poniedziałek – spotkaj się z przyjaciółmi lub właśnie wtedy wybierz się do kina.  

Jak reagować?

Jeżeli po uczciwej i szczerej autodiagnozie dochodzisz do wniosku, że dotknął Cię spadek motywacji, zastosuj się do wyżej wymienionych wskazówek. Jeżeli nie masz w planach zmian zawodowych, musisz zdobyć się na otwartość w rozmowie zarówno z przełożonym, jak i ze współpracownikami. Wypracujcie wspólny plan działania oparty o dostępne w firmie narzędzia rozwojowe.

Jeśli Twoje symptomy wskazują na wypalenie zawodowe, nie wahaj się skonsultować z psychologiem. Form terapii jest wiele, jednak być może konieczne będzie podjęcie decyzji o zmianie pracodawcy.

Ta decyzja bardzo rzadko przychodzi łatwo. Często podejmuje się ją jedynie na podstawie mglistych przesłanek i do końca nie jesteśmy przekonani, czy dobrze zrobiliśmy. Zdarza się jednak, że znaków podpowiadających, iż dla dobra kariery powinniśmy zmienić miejsce pracy, jest zdecydowanie więcej. Objawy wypalenia zawodowego należy traktować jako silny przyczynek do rozstania z obecną firmą.

- Zdecydowanie łatwiej jest zapobiegać rozwojowi wypalenie zawodowego niż go leczyć. Bywa bowiem, że nawet wprowadzone leczenie farmakologiczne nie chroni pracownika przed koniecznością zmiany środowiska pracy. Takie postępowanie nie tylko chroni pracownika, ale również pracodawcę przed zwiększeniem kosztów związanych z absencjami, negatywnymi zmianami w wydajności pracownika czy koniecznością zmian na danym stanowisku (rekrutacja w przypadku rezygnacji z pracy) – podsumowuje mgr Katarzyna Stefańska z ENEL-MED.

- Obecnie na rynku pracy mamy do czynienia z tzw. rynkiem kandydata. Z dnia na dzień pojawiają się nowe oferty pracy, co powoduje, że znalezienie atrakcyjnego miejsca zatrudnienia jest teraz łatwiejsze niż kilka lat temu. A zmiana sama w sobie jest rozwijająca, pobudza do spojrzenia na pracę z innej perspektywy. Pozwala w nowych warunkach wykorzystać posiadane doświadczenie, wymaga poznania i nauczenia się czegoś nowego. Nie należy bać się zupełnie nowych wyzwań. Im większe zmiany, tym większa szansa na rozwój – dodaje Anna Kulawiak z Antal.